غزال زیاری: بررسی سنگواره‌ها نشان داده است که اجداد زرافه‌ها گردن‌های بسیار کوتاه‌تری داشتند؛ اما اینکه چرا طول گردن این شترگاوپلنگ‌ها در طول فرگشت این‌قدر درازتر شده، بحث‌های شگفت‌انگیز و جالب‌توجهی به راه انداخته است.
یکی از نظریه‌های ارائه‌شده حکایت از آن دارد که ممکن است تلاش برای تنظیم دمای بدن، یکی از دلایل بلندتر شدن گردن زرافه‌ها در طول تاریخ باشد. رقابت بر سر غذا یا نبرد بر سر یافتن شریک جنسی از دیگر دلایل احتمالی به نظر می‌رسند.
در حال حاضر، قد این پستانداران فوق‌العاده اجتماعی تا ارتفاع ۵٫۸ متر می‌رسد که بخش عمده‌ای از این قد بلند به گردن‌های فوق‌العاده بلندشان اختصاص دارد که باوجود داشتن تنها ۷ استخوان، به بیش از ۱٫۸ متر می‌رسد.
چرا زرافه‌ها گردن‌درازند؟
برای فرگشت چنین گردن‌های بلند و کشیده‌ای، کل هیکل زرافه باید تنظیم شود؛ مثلاً گردن آن‌ها کمی بیشتر به سمت انتهایی پشت خود جابه‌جا می‌شوند تا جانور بتواند تعادلش را حفظ کند. چنین تغییری، جای چندانی برای ایجاد تغییرات بدنی باقی نمی‌گذارد؛ اما جالب‌توجه اینجاست که باوجود این محدودیت‌ها، هنوز هم تفاوت قابل‌توجهی در اندازه دو جنس نر و ماده زرافه‌ها دیده می‌شود.
این اختلاف در ظاهر دو جنس نر و ماده و همچنین سبک نبرد استثنایی زرافه‌های نر بر سر زرافه ماده با کوبیدن گردن‌هایشان به هم، باعث شد تا محققان به این جمع‌بندی برسند که رقابت زرافه‌های نر بر سر جفت باعث کشیدگی گردن زرافه‌ها شده است. ولی درنهایت این فرضیه درست از آب درنیامد.
داگ کاونر، زیست‌شناس دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا دراین باره می‌گوید: «طبق فرضیه مطرح‌شده، زرافه‌های نر به دلیل نبرد با رقیب برای جفت‌گیری با زرافه ماده، گردن بلندتری دارند. پس باید زرافه‌های نر، گردن درازتری نسبت به جنس مؤنث داشته باشند. گرچه از نظر فنی آن‌ها گردن بلندتری دارند، اما به‌طورکلی تک‌تک اندام‌های زرافه‌های نر بزرگ‌تر از زرافه‌های ماده است و آن‌ها ۳۰ تا ۴۰ درصد بزرگ‌تر از زرافه‌های ماده هستند.»
در ادامه، محققان با جمع‌آوری هزاران عکس عمومی (مانند فلیکر)، نحوه رشد زرافه‌های مختلف ماسایی (Giraffa tippelskirchi) را که در باغ‌وحش‌های سراسر آمریکای شمالی نگهداری می‌شوند، در طول زمان بررسی کردند.
کاونر و همکارانش با آنالیز نسبت‌های نسبی بدن حیوانات وحشی و گونه‌های مختلف متوجه شدند که روند رشد زرافه‌های نر و ماده در جوانی با نسبت‌های مشابهی شروع می‌شود؛ اما نسبت رشد زرافه‌های نر با رسیدن به بلوغ جنسی تغییر می‌کند؛ یعنی زرافه‌های ماده بالغ گردن نسبتاً بلندتری نسبت به نرهای بالغ دارند ولی گردن نرهای بالغ نسبتاً پهن‌تر از گردن زرافه‌های ماده بالغ است.
اختلاف ظاهری زرافه‌های نر و ماده
اعضای این تیم تحقیقاتی بر این باورند که فشار انتخاب طبیعی روی گردن زرافه‌های ماده به طول نمادین آن‌ها منجر شده و فشار انتخاب جنسی، دلیل اصلی پهن‌تر شدن گردن زرافه‌های نر است.
کاونر می‌گوید: «زمانی که زرافه ماده به سن چهار یا پنج‌سالگی می‌رسد، تقریباً همیشه باردار و شیرده است؛ درنتیجه ما بر این باوریم که افزایش نیازهای غذایی در زرافه‌های ماده، باعث تکامل گردن بلند این جنس شده است. گرچه بارها دیده‌ایم که زرافه‌ها برای خوردن برگ‌های بلندترین شاخه‌ها، گردنشان را می‌کشند؛ ولی اغلب زرافه‌های ماده، خودشان را در داخل شاخ و برگ‌های درهم‌تنیده درختان فرو می‌برند. زرافه‌ها معمولاً غذایشان را گلچین می‌کنند و فقط برگ چندگونه خاص از درختان را می‌خورند؛ درنتیجه داشتن گردن بلند، به آن‌ها کمک می‌کند تا سرشان را در لابه‌لای درختان فرو ببرند و به برگ‌هایی دسترسی پیدا کنند که هیچ جانور دیگری به آن‌ها دسترسی نخواهد داشت.»
درعین‌حال داشتن گردن‌های بلندتر، به زرافه‌های ماده کمک می‌کند تا برای بارداری آماده شوند؛ اما برای زرافه نر، پهنای گردن مهم‌تر از درازای آن است. هرچقدر گردن زرافه نر کلفتتر باشد، در هنگام نبرد با زرافه نر دیگر بر سر یک زرافه ماده، موفق‌تر خواهد بود.
متأسفانه از سال ۱۹۸۵ تا امروز، تعداد زرافه‌های زیبا و آسیب‌پذیر کره زمین حدود ۴۰% کاهش‌یافته است.
کاونر دراین‌باره گفته: «در ۳۰ سال گذشته، جمعیت زرافه‌های ماسایی به‌سرعت کاهش‌یافته است؛ بخشی از آن به دلیل از دست رفتن زیستگاه‌ها و از سوی دیگر شکار غیرقانونی آن‌هاست؛ درنتیجه بسیار مهم است که با درک جنبه‌های کلیدی اکولوژیک و ژنتیک آن‌ها، کارآمدترین استراتژی‌های حفاظتی را برای نجات این زرافه‌ها به کار بگیریم.»
منبع: sciencealert
۵۴۳۲۱