خبر فرهنگی هنری : روایت دفاع مقدس در رنگ‌های یک نقاش

نقاشی با کادر‌های کوچک پیرامون آن به سبک رمانسک برمی‌گردد که داستانی محوری با داستان‌های پیرامونی روایت می‌شود. این سبک روایتگری در ایران در نقاشی قهوه‌خانه ریشه دارد.

علی محمد شیخی بیش از آن که به ساختار فنی و تکنیکی کار توجه داشته باشد سعی دارد فضای ایرانی اسلامی را به کارگیری نقاشی کلاژگونه و انتزاعی با زبانی روایی عینیت ببخشد. 

ترسیم ابعاد متفاوت یک شخصیت یا یک واقعه که معمولاً پس‌زمینه مذهبی دارد از جمله ویژگی‌های آثار اوست. 

علی محمد شیخی معتقد است هر نقاشی او حاوی چند نقاشی است. او تلاش می‌کند با آبستره کردن اثرش را به هنر ایرانی نزدیک کند در حالی که تمام عناصر و نماد‌های مذهبی همچون خوشنویسی خصوصاً خط کوفی حضور یک فرد با صورت پوشیده که ائمه اطهار علیهم السلام را به ذهن متبادر می‌کند نخل و دستی که علامت پنج تن آل عبا علیهم‌السلام است و مُهر و تسبیحی که وجود دارد در آثارش مشاهده می‌شود و همین موارد، آثار او را صاحب امضا کرده‌اند و به آنها هویت داده است؛ هویت و امضایی خاص علی محمد شیخی.

علی محمد شیخی، نقاش پیشکسوت در مورد رنگ دفاع گفت: رنگ دفاع یعنی زندگی، هستی، شرف، غرور، زنده بودن. اگر رنگ دفاع را برداریم فقط خاکستری می‌بینیم. برای این که به منظور دفاع از زندگی بودن زندگی است؛ نه برای زنده باشم. زندگی فقط در زندگی نیست بلکه در مرگ هم زندگی وجود دارد. 

این نقاش پیشکسوت تصریح کرد: در دوران مقدس به دلیل این که باور وجود داشت کار دلی بود و با آن زندگی می‌کردیم؛ تا جایی که با تکنولوژی دهه ۶۰ سعی کردیم کارمان را انجام دهیم و دوستان هنرمند هم، موفق بودند. مثل آقای حبیب الله صادقی یا حسین خوشجردی در زمان جنگ هر کدام دو مورد کاریکاتور می‌کشیدند و دوستان هفته‌ها کار می‌کردند و بنده به همراه آنها، در قطاری که چپ شده بود نمایشگاه برگزار کردیم و حتی شبانه به برگزاری نمایشگاه می‌پرداختیم؛ به طوری‌که به خیابان می‌آمدیم و طراحی‌ها را می‌گذاشتیم. چون نه تنها باور داشتیم بلکه علاقه هم داشتیم. 

او ادامه داد: ما اگر تأثیرپذیر بودیم به خاطر محیط کار، جنگ و بیرون بود که یک پیرزن، مرغ و تخم مرغ خود را به جبهه می‌داد و هنرمندان از مردم تأثیر گرفته‌اند و ما شرمنده مردم بودیم و باید وظیفه‌مان را انجام می‌دادیم و اگر عمری باشد و هزار سال دیگر هم، کار کنیم باز کم است.

محسن سلیمانی، دکترای هنر اسلامی از دانشگاه شاهد گفت: بنده با رنگ دفاع، رنگ خدا یادم می‌آید و آن چیزی نیست جز ثارالله؛ خون خدا. 

درمورد آثار علی محمد شیخی می‌توان گفت ترکیبی کار کردنش بود. آثار این هنرمند ترکیبی از شیوه‌ها و تکه‌تکه کار کردن‌های متعدد بودند؛ ویژگی‌های خاصی که می‌گرفت و با آنها ارتباط برقرار می‌کرد.

اوایل به وجود آمدن آثار گرافیکی که در آن زمان داشتیم در آثار نقاشی علی محمد شیخی به وفور پیدا می‌شود. یعنی جا‌هایی از نوشتار وجود دارند که در بالای بسیاری از کار‌های علی محمد شیخی پیدا می‌شود و همان کار‌ها را بعد‌ها دیدیم که در آثار گرافیک پیدا شدند و این شاخص کار‌های علی محمد شیخی است.

علی اصغر فهیمی فر، دکترای فلسفه هنر از دانشگاه مرکزی انگلستان بیان کرد: هنر دهه ۶۰ یکی از ادوار بسیار درخشان در هنر بعد از انقلاب است. آثاری که در این دوره آفریده شده‌اند بسیار شاخص هستند که شاید دیگر قابل تکرار نباشند. 

او گفت: حداقل دو ویژگی در این آثار مشخص هستند. یکی، حماسه است. چون دوره حماسی، انقلاب و خیزش مردم بوده این در فرم ترکیب‌بندی‌ها و رنگ‌ها، عناصر و نقش‌مایه‌های مورد استفاده مشخص است؛ گویی یک مارش نظامی است. 

ویژگی دیگر، گرایش‌های عرفانی و معنوی که در آثار هنرمندان مشخص بودند.

مرتضی سرهنگی، نویسنده و بنیان‌گذار ادبیات دفاع مقدس گفت: زمستان سال ۵۹ بود هویزه را ازدست داده بودیم و حال بسیار بدی داشتم. یکی از جمعه‌ها به اهواز رفتم تا به هویزه بروم و در آن‌جا دو چیز دیدم که حال من را عوض کرد. خیابان مملوء از خانم‌های چادر مشکی بودند و ترسیده بودم.

این نویسنده دفاع مقدس اظهار کرد: دکه روزنامه فروشی بود و یک زن روز خریدم. چون روی صفحه آن، نقاشی ناصر پلنگی بود؛ زنی که قطار فشنگ‌ها را روی شانه‌های خود می‌برد. مجله را با خودم به منطقه بردم. چون گفتم اگر بچه‌ها این تصویر را ببینند مثل من روحیه می‌گیرند. 

پریسا شادقزوینی، دکترای فلسفه و علوم هنری گفت: گفته می‌شود که هنر عاشورایی همان هنر دفاع مقدس است و بنده می‌گویم اشتباه است اگر فکر کنم بین اینها جدایی است. چون در یک راستا هستند. 

وقتی می‌گوییم کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا یعنی این که همین الان در حال اتفاق افتادن است؛ بنابراین نمی‌توانم بگویم که هنر عاشورایی برای دیروز است بلکه هنر عاشورایی برای همین امروز است. 

او یادآور شد:آقای شیخی و هنرمندان دفاع مقدس از یک سری نشانه‌هایی استفاده کرده‌اند که این نشانه‌ها در حافظه جمعی ما یادآور یک حرکت، باور و جریان است که پیام را می‌رسانند. 

هنرمند باید به حدی توانمند باشد که با حرکت‌های درست بیانگر خود بتواند یک معنای درستی را ارائه دهد.