خبر فرهنگی هنری : حضرت زهرا (س)؛ حقیقتی پنهان و آشکار در نظام هستی

باشگاه خبرنگاران جوان؛ علی محسنی – حجت‌الاسلام میثم زنجیرزن حسینی در گفت‌و‌گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره ایام فاطمیه و جایگاه حضرت زهرا (س) اظهار داشت: «شناخت حضرت زهرا (س) از منظر وجودی بسیار دشوار است، زیرا در روایات آمده که فاطمه از آن جهت “فاطمه” نامیده شده که فراتر از ادراک بشری است. درک حقیقت وجودی ایشان از توان انسان خارج است و همین مسئله زبان را از توصیف دقیق بازمی‌دارد.»

وی افزود: «حضرت زهرا (س) دارای ابعاد وجودی، اجتماعی و سیاسی فراوانی است، اما پیش از بررسی این ابعاد، باید شناخت دقیقی از وجود ایشان به دست آورد. بسیاری از منابع به ابعاد اجتماعی و سیاسی حضرت پرداخته‌اند، اما فهم عمق وجودی ایشان که به زیارت حقیقی ایشان منجر می‌شود، امری دشوار و گاه دور از دسترس است.»

حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی در ادامه بیان کرد: «در منابع متعدد، نزدیک به صد لقب و وصف برای حضرت زهرا (س) ذکر شده است. در زیارات و دعا‌ها نیز اغلب با نام “فاطمه” یا “یا فاطمه الزهرا” مورد خطاب قرار می‌گیرند. نام “فاطمه” از مهم‌ترین و پرمعناترین القاب ایشان است و در روایات مختلف مطالب فراوانی در مورد چرایی انتخاب این نام بیان شده است.»

وی در ادامه تأکید کرد: «شناخت وجودی حضرت زهرا (س) مقدمه‌ای ضروری برای فهم بهتر ابعاد اجتماعی و سیاسی ایشان است و این امر نیازمند تأمل و تدبر در منابع معتبر و روایات متعددی است که به این موضوع پرداخته‌اند.»

مقطوعیت حضرت زهرا (س)؛ مفهومی عمیق در کلام روایات

حجت‌الاسلام میثم زنجیرزن حسینی در ادامه گفت‌و‌گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان به مفهوم “مقطوعیت” در نامگذاری حضرت زهرا (س) پرداخت و اظهار داشت: «در بسیاری از روایات آمده است که حضرت زهرا (س) به این نامیده شد که “مقطوع” است. کلمه “فاطمه” از ریشه‌ی عربی “فطم” به معنای قطع و جدایی آمده است. این کلمه به این معناست که حضرت زهرا (س) از همه چیز جداست، خواه از لحاظ ادراکی یا معنوی.»

وی افزود: «در یکی از روایات آمده که حضرت زهرا (س) “مقطوع از ادراک” است، یعنی هیچ‌کس قادر به درک حقیقت وجودی ایشان نیست. همچنین در برخی روایات دیگر آمده که حضرت زهرا (س) “مقطوع از جهنم” است، به این معنا که شیعیان حضرت از شفاعت ایشان بهره‌مند می‌شوند و از عذاب جهنم رهایی می‌یابند.»

حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی در ادامه به شفاعت حضرت زهرا (س) اشاره کرد و گفت: «در روایات آمده که حضرت زهرا (س) به عنوان شفیعه در روز محشر، شیعیان خود را از آتش جهنم نجات می‌دهند. این مقام شفاعت، حضرت زهرا (س) را از دیگر موجودات ممتاز می‌سازد و به عنوان “مقطوع از جهنم” شناخته می‌شود.»

این عالم دینی در ادامه صحبت‌های خود به معنای دیگر اسم حضرت زهرا (س) اشاره کرد و گفت: «در برخی روایات آمده است که نام “زهرا” به معنای نور و درخشندگی است. زهرا به عنوان یکی از اسم‌های حضرت، به روشنایی و تابندگی ایشان اشاره دارد و به همین دلیل، ایشان به عنوان “اسم اعظم” شناخته می‌شوند. این ویژگی نورانی بودن حضرت زهرا (س) در بسیاری از آیات و روایات تأکید شده است.»

وی در ادامه اظهار داشت: «تمامی این ویژگی‌ها و معانی مرتبط با حضرت زهرا (س) نشان از عظمت و جایگاه ویژه‌ای دارند که درک آن برای انسان‌ها ممکن نیست و تنها در پرتو شفاعت و محبت اهل بیت (ع) می‌توان به درک بیشتری از حقیقت ایشان رسید.»

حضرت زهرا (س)؛ نماد پنهان و آشکار در نظام هستی

حجت‌الاسلام میثم زنجیرزن حسینی در ادامه گفت‌و‌گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان به تبیین ابعاد معنوی و فلسفی نامگذاری حضرت زهرا (س) پرداخت و اظهار داشت: «در برخی روایات آمده که حضرت زهرا (س) در مقام عبادت خود، چنان درخششی داشت که وقتی حضرت به نماز می‌ایستادند، حتی مدینه منوره نیز روشن می‌شد. این درخشش از ویژگی‌های خاص ایشان است که هم پنهان است و هم آشکار. نام “زهرا” به معنای نور و درخشندگی است، یعنی حضرت زهرا (س) هم در عالم پنهان است و هم در عالم ظاهر.»

وی افزود: «در مقابل، کلمه “فاطمه” به معنای قطع و جدایی است. حضرت زهرا (س) از ادراک بشری و از بسیاری از ابعاد درک بشر، جدا است. این پنهان بودن درک، باعث می‌شود که هیچ‌کس نتواند حقیقت وجودی حضرت را به طور کامل درک کند.»

حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی در ادامه به ویژگی‌های معنوی حضرت زهرا (س) اشاره کرد و گفت: «حقیقت وجودی حضرت زهرا (س) به گونه‌ای است که هم پنهان است و هم درخشان. ایشان حقیقتی است که از دیدگان بسیاری پنهان است، اما در عین حال نور ایشان و درخشندگی وجودشان، همه موجودات عالم را روشن می‌کند. این ویژگی در واقع نشان‌دهنده مقام والای حضرت زهرا (س) است که در عالم هستی شناخته شده‌اند، اما همچنان از ادراک کامل انسان‌ها خارج هستند.»

در ادامه، حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی به یکی از آراء فلسفی اشاره کرد و گفت: «مرحوم سبزواری، یکی از فلاسفه بزرگ ما، در کتاب “شرح منظومه” که عواقب فلسفه‌ها را به نظم درآورده، در ابیاتی به تبیین ذات مقدس پروردگار و رابطه انسان با این ذات پرداخته است. در این ابیات می‌توان مفهومی مشابه با وجود حضرت زهرا (س) یافت، زیرا ایشان نیز حقیقتی هستند که هم در ظاهر نمایانند و هم در باطن پنهان.»

وی ادامه داد: «این حقیقت دینی و فلسفی به ما نشان می‌دهد که حضرت زهرا (س) هم در جهان ظاهر و هم در جهان باطن حضور دارند و از این رو شناخت کامل ایشان تنها با درک عمیق و تدبر در حقیقت وجودی ایشان امکان‌پذیر است.»

حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی در ادامه افزود: «این ابعاد پنهان و آشکار حضرت زهرا (س) بر اساس آموزه‌های دینی و فلسفی به نوعی نماد و تجلی حقیقتی است که به طور همزمان در دو وجه ظاهر و باطن قرار دارد، و درک کامل آن تنها با توجه به مقام والای ایشان و شفاعت و نورانیت حضرت زهرا (س) امکان‌پذیر است.»

خداوند؛ حقیقت پنهان و آشکار در نظام هستی

حجت‌الاسلام میثم زنجیرزن حسینی در ادامه گفت‌و‌گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان به مفهوم پنهان و آشکار بودن خداوند در عالم هستی پرداخت و بیان کرد: «در ابتدا باید به این نکته توجه کنیم که خداوند هم در ظاهر و هم در باطن پیداست. خداوند در عین پنهان بودن، حقیقتی است که در تمام جهان هستی آشکار است. همانطور که در قرآن کریم آمده است: “الله نور السموات و الارض” یعنی خداوند نور آسمان‌ها و زمین است و این نور به حدی پر و آشکار است که خودِ نور هم از دیدگان ما پنهان می‌شود.»

وی در ادامه به توضیح فلسفی این مسئله پرداخت و گفت: «مرحوم ملاصدرا در فلسفه خود بیان کرده است که خداوند به دلیل شدت آشکار بودنش، از دیدگان ما پنهان است. مانند نوری که در هر چیزی وجود دارد؛ وقتی نور به اندازه‌ای زیاد باشد که همه چیز را پر کند، دیگر نمی‌توان آن را دید. در حقیقت، شدت وجود خداوند و تجلی او در تمام هستی، سبب می‌شود که این نور برای ما پنهان شود.»

حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی ادامه داد: «به همین دلیل است که انسان‌ها درک کامل از خداوند ندارند، چرا که در حقیقت از خداوند جدا نیستند. همانطور که ماهی نمی‌تواند آب را درک کند، چون همیشه در آن غوطه‌ور است، انسان هم نمی‌تواند خداوند را درک کند مگر زمانی که از رحمت الهی جدا شود. این جدایی در حقیقت انسان را به فهم و درک نزدیک‌تری از خداوند می‌رساند.»

وی افزود: «اگر انسانی از خداوند جدا شود، وجودش از میان می‌رود، چرا که تمام توان و حیات انسان از دامن رحمت الهی است. خداوند در هر لحظه از زندگی انسان حضور دارد و حتی یک لحظه جدایی از او، نابودی انسان را به همراه دارد.»

حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی در ادامه تأکید کرد: «بنابراین، باید توجه داشته باشیم که درک کامل خداوند نیازمند بازشناسی این حقیقت است که او هم در ظاهر و هم در باطن در جهان هستی حضوری آشکار دارد. این آشکار شدن و پنهان شدن به دلیل شدت وجود و تجلی بی‌پایان خداوند است، که در تمام عالم هستی موجود است، و تنها در لحظاتی که انسان از این حضور الهی غافل می‌شود، خداوند برای او پنهان می‌گردد.»

حضرت زهرا (س)؛ حقیقتی پنهان و آشکار در نظام هستی

حجت‌الاسلام میثم زنجیرزن حسینی در سخنان پایانی خود در این گفت‌و‌گو درباره حقیقت پنهان و آشکار حضرت زهرا (س) و جایگاه ایشان در نظام هستی بیان کرد: «خداوند حقیقتی است که هم در ظاهر و هم در باطن در عالم هستی تجلی دارد. این تجلی به حدی است که در بعضی موارد حقیقت‌های الهی از دیدگان بشر پنهان می‌مانند. مانند نور شدیدی که وقتی در همه‌جا پراکنده می‌شود، خود نور از دیدگان ما ناپدید می‌شود. این پنهان شدن در حقیقت نتیجه شدت آشکار بودن آن است.»

وی افزود: «حضرت زهرا (س) نیز همین‌گونه است. وقتی گفته می‌شود حضرت زهرا (س) از ادراک بشری پنهان است، این به دلیل نورانیت ایشان است. همان‌طور که نور تمام عالم را پر کرده است، حقیقت حضرت زهرا (س) به حدی عظیم است که به رغم اینکه آشکار است، اما از درک کامل بشر پنهان می‌ماند.»

حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی ادامه داد: «حضرت زهرا (س) محور کل نظام هستی است. این‌گونه است که ملائکه و تمام موجودات عالم برای شناخت خداوند و اهل بیت (ع)، به حضرت زهرا (س) ارتباط دارند. وقتی انسان به حقیقت حضرت علی (ع) یا پیامبر اسلام (ص) پی می‌برد، در واقع این آگاهی از طریق حضرت زهرا (س) به او منتقل می‌شود. حضرت زهرا (س) نه‌تنها در بعد فردی بلکه در بعد نظام‌مندی عالم هستی به عنوان نور و محور اتصال تمامی موجودات شناخته می‌شود.»

وی افزود: «این نکته بسیار مهم است که حضرت زهرا (س) نه تنها در مقام یک شخصیت تاریخی یا فردی شناخته نمی‌شود، بلکه در معنای عمیق‌تری، ایشان حقیقتی است که تمام عالم هستی در ارتباط با نور ایشان قرار دارد. اگر کسی به درک حقیقت حضرت زهرا (س) نائل شود، در واقع به درک حقیقت همه موجودات در نظام هستی دست می‌یابد.»

حجت‌الاسلام زنجیرزن حسینی در پایان تأکید کرد: «وقتی که ما در سلام و صلوات‌های خود می‌گوییم “سلام علیک یا فاطمه الزهرا” به حقیقتی بزرگ اشاره داریم که هم در این عالم حاضر است و هم از ادراک بشری پنهان است. این پنهانی و آشکاری حضرت زهرا (س) از یک سو، به دلیل شدت درخشندگی و نورانیت ایشان است، که هیچ‌کس قادر به درک کامل آن نیست، اما از سوی دیگر، ایشان همچنان حقیقتی است که در نظام هستی به صورت بنیادین نقش‌آفرینی می‌کند. حضرت زهرا (س) در حقیقت، محور تمامی موجودات و پیونددهنده همه عالم است.»