خبر فرهنگی هنری : «ثابت زاده»؛ ملودی ثابت، قدمی در موسیقی نواحی

  مراسم نکوداشت «منصوره ثابت زاده»، پژوهشگر آیین و موسیقی نواحی ایران و ملل، شنبه ۱۷ آذر در تماشاخانه مهر با حضور جمع کثیری از هنرمندان موسیقی سنتی و نواحی برگزار شد.

 در برنامه «نظام‌الدین زاهدی» سفیر کشور تاجیکستان در ایران، «سعید ثابت» مدرس و نوازنده سنتور، «حمیدرضا نوربخش» مدیر عامل خانه موسیقی، «منصوره ثابت زاده» پژوهشگر موسیقی و موسیقی‌دان، «احمد رمضی» مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری و تعدادی از اساتید و نوازدگان موسیقی مقامی حضور داشتند.

ثابت زاده؛ خادم روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان

در ابتدای این برنامه، بعد از قرائت قرآن و پخش سرود ملی، «نظام الدین زاهدی» سفیر تاجیکستان طی سخنانی گفت: بزرگان، موسیقی را زبان جهانی بشر نامیدند. موسیقی، این زبان جهانی بشر، عامل پیوند ملت‌های جهان است و شما خود شاهد هستید هنرمندان، سرایندگان، خوانندگانی هستند که به یمن نبوغ و استعداد خود در موسیقی، در ایجاد روابط فرهنگی کاری را انجام می‌دهند که وزارتخانه‌ها که هدف و رسالتشان تقویت روابط فرهنگی است ، از عهده آن به این شکل برنمی‌آیند.

وی ادامه داد: مردم تاجیک، مردمی اهل موسیقی و سرود و آوازخوانی هستند و ما در کشورمان انواع موسیقی‌های سنتی را داریم که مهم‌ترین آن، موسیقی شش مقام است. این موسیقی مظهرهستی معنوی مردم تاجیک است و مردم تاجیکستان، هم در لحظه‌های شادی و سرور و هم در لحظات غم، خود را با موسیقی و سرود را تسکین می‌دهند.

زاهدی در ادامه بیان داشت: پس در تاجیکستان، اهالی موسیقی مقامی ویژه دارند و در همین راستا، پژوهشگران موسیقی رسالت تقویت پیوندهای فرهنگی بین کشورها را به عهده دارند و سرکار خانم دکتر منصوره ثابت زاده که از موسیقی دانان و پژوهشگران موسیقی و پژوهشگران بنام حوزه ادبیات هستند، عامل تقویت روابط فرهنگی بین کشورها از جمله تاجیکستان و ایران بوده‌اند و ما به ایشان که داننده موسیقی سنتی مردم تاجیکستان و به طور عموم موسیقی ماورالنهر هستند افتخار می‌کنیم.

ایشان خادم روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان هستند و از خداوند برایشان آرزوی سلامتی و توفیق روزافزون در تحقیق و پژوهش را خواستاریم. 

وی در پایان سخنان خود، هدایایی سنتی را از طرف سفارت تاجیکستان به منصوره ثابت زاده اهدا کرد.

ثابت‌زاده؛ همواره حاضر در عرصه موسیقی نواحی

در ادامه برنامه «حمیدرضا نوربخش» مدیرعامل خانه موسیقی گفت: در طول ربع قرنی که خانه موسیقی ایران تأسیس شده است و فعالیت دارد، عزیزان و دلسوزانی بوده‌اند که به استحکام و پیشرفت این بنا کمک کردند. 

وی ادامه داد: در خانه موسیقی کمیته‌ها و کانون‌های مختلفی وجود دارد و یکی از کانون‌های پررنگ این مجموعه، کانون پژوهشگران است که با حضور متخصصان درجه یک، با قدرت به کارش ادامه می‌دهد، یکی از کسانی در این کانون همواره حضور داشته و هر گاه از او همفکری خواسته‌ایم، آمده، (گرچه هیچ وقت خودش نخواسته مسئولیت مستقیمی قبول کند)، خانم دکتر ثابت‌زاده است. ایشان هر وقت با من تماسی داشتند در جهت حل مشکل هنرمندان موسیقی، به ویژه موسیقی‌دانان نواحی ما بوده است‌. 

نوربخش اظهار داشت: متاسفانه همه می‌دانیم موسیقی ما چه وضعیتی دارد. یک شاخه از موسیقی دارد خیلی پررنگ می‌شود که ما مخالف آن نیستیم، اما اگر تعادل و اعتدال در آن نباشد، باعث خسران فرهنگی است. 

وی تاکید کرد: متاسفانه می‌بینیم گوش مردم (به ویژه نسل جوان)چقدر با موسیقی ریشه‌ای، تمدنی و سنتی فاصله گرفته است. پرواضح است ما وقتی از موسیقی ایران حرف می زنیم، ریشه های آن کجاست. ما رنگین کمانی از شمال تا جنوب، از شرق تا غرب گوهرهای ارزشمندی از نسل‌های گذشته موسیقی داشتیم که الان نیستند و به مدد پژوهشگرانی، از جمله خانم ثابت زاده بخشی از این‌ها ثبت و ضبط شده است و من از حوزه هنری که به این مهم همت گماشتند و از خانم ثابت‌زاده تجلیل کردند، سپاسگزارم.

ثابت زاده؛ به مثابه گیاه تلخه

در بخش دیگری در این آیین «سعید ثابت» مدرس و نوازنده سنتور گفت: به  وجودآمدن چنین مجموعه‌هایی (از پژوهش‌های موسیقی نواحی) سه امتیاز ذوق، عشق و کوشش لازم دارد و ثابت زاده ذوق این کار را دارد، یعنی هنر برایش کشش دارد، عشق دارد چراکه او پذیرش سختی را داشته و از مشکلات نمی‌ترسد، درضمن او کوشش را که پوشش دو امتیاز اول بود، را داراست.

وی ادامه داد: سی سال قبل که با وی در دانشگاه هنر همکار بودیم، وی در سن جوانی با یک‌کوله و ضبط صوت از این بیابان به آن بیابان و از این روستا به آن روستا دنبال اساتید هنر بود. او به چه عشقی خطر را به جان میخرید و با هزینه شخصی یکایک اساتید را پیدا می‌کرد تا از آنها بخواهد هنرشان را بیاورند تا ثبت کرده و با موسیقی‌شان همگام کند.

وی منصوره ثابت زاده را به مثابه گیاه تلخه دانست که در شوره‌زار رشد می‌کند و غذا و آب خود را تامین میکند. 

ثابت زاده؛ عاشق‌ و دل در گرو هویت ملی

در ادامه برنامه، «میلاد عرفان پور» مدیر سابق مرکز موسیقی حوزه هنری طی سخنانی گفت: ثابت زاده، فارغ از حوزه‌ موسیقی نواحی که در آن مشهور  است در حوزه‌های دیگر هم مجاهدت‌های پنهانی کرده که برخی در حوزه تعاملات میان فردی و برخی ملی بوده است.

وی ادامه داد: در حوزه موسیقی نواحی ما کمتر اساتید و متخصصانی داریم که عمر در این حوزه بگذارند چراکه چرخه اقتصادی چندان جذابی ندارد. در این میان اما کسانی هستند که همچون منصوره ثابت زاده عاشق‌اند و دل در گرو هویت ملی دارند و پای میراث ملی ایستاده‌اند.

عرفان پور اظهار کرد: ثابت زاده سالها بدون اینکه سفارش یا بودجه‌ای گرفته یا چشم‌داشتی داشته باشد، به نقاط کم برخوردار سر می‌زد، برای یافتن نغمه‌ای در حال فراموشی یا نغمه‌پردازی که در حال فراموش شدن بود.

ثابت زاده؛ جست‌وجوگر ریشه‌های موسیقی مقامی

«محمدعلی مرآتی» رئیس انجمن موسیقی گفت: من امشب که پاسداشت منصوره ثابت زاده است را پای پاسداشت موسیقی نواحی می‌گذارم. 

وی حضور سفیر تاجیکستان در این مراسم را نشانگر پیوند تاریخی ایران و تاجیکستان و وحدت فرهنگی میان دو کشور دانست و افزود: موسیقی نواحی ایران ویژگی خاصی دارد که آن رابطه ژنتیک و اندام واری است که با جای جای فرهنگی ایران دارد و نکته جالب این است که به این بزرگان نواحی و دستگاهی، هیچ کسی دستور نداده که رابطه را حفظ کنند بلکه صرفا بخاطر عشق آنها به پیام مهر و دوستی داشته‌اند.

مرآتی اظهار کرد: در موسیقی اقوام این رابطه ژنتیک دیده می‌شود پس هنر بزرگ در این حوزه باید ذائقه تشخیص داشته باشد و گرنه افراد آسیب‌زننده می‌شوند.در موسیقی کسانی که نخبه هستند می‌توانند این امر را تشخیص دهند و این نخبه‌ها دارای عشق درونی هستند.

ثابت‌زاده؛ پژوهشگری با لباس کماندویی

در ادامه «هوشنگ جاوید» مولف و پژوهشگر موسیقی نواحی نیز طی سخنانی گفت: به نظرم حوزه هنری، مرکز موسیقی مقامی ایران است و من نمی‌دانم می‌خواهد با گنجینه‌ای که از موسیقی نواحی ایران دارد، چه کار کند. 

وی ادامه داد: از نسل ما هر کدام برای موسیقی به سمتی رفت و کاری انجام داد. منصوره ثابت‌زاده نیز بیشترین هدفش را روی موضوعی گذاشت که بسیار حساس و خاص بود. شما تصور کنید یک زن، تنها، در روستاها، در موقعیت نامناسب جاده‌ها دنبال آواز و ساز می‌رفت، آن هم با لباس کماندویی وکوله‌پشتی معروفش.

ثابت‌زاده: می‌ترسیدم، موسیقی شش مقام را درو کنند!

در ادامه، منصوره روی سن آمد و با تشکر از پدر و مادرش گفت: برای جمع‌آوری موسیقی تاجیکستان کمبودهایی داشتم که مادرم طلاهایش را فروخت تا من در دوره جنگ داخلی تاجیکستان بتوانم کار پژوهشی‌ام را انجام دهم.

وی با تشکر از اساتید حاضر در سالن بیان داشت: زمانی که یکی از هنرمندان بزرگ تاجیکستان مریض بود، با پول اندکی که داشتم به او گفتم به ایران بیا و من اینجا تو را درمان میکنم. او در زمان مطرح شدن این دعوت یک ماهه باردار بود و قتی به ایران آمد ۹ ماهه بود. او در خانه من زایمان کرد، حال خوبی نداشت و من در بیمارستان چک بی‌محلی کشیدم و به پزشکان بیمارستان سجاد گفتم که من آنها را زنده میخواهم. اگر بلایی سرشان بیاید پدرم را تاجیک‌ها در می‌آورند چون هنرمندشان اینجاست. تمام پزشکان خرج خود را بخشیدند و من با ۹۲ هزارتومان بچه را که در دستگاه بود، ترخیص کردم.

این پژوهشگر موسیقی نواحی و آسیای میانه با اشاره به حمایت‌های هنرمندان پیشکسوت و بزرگ موسیقی خطاب به سفیر تاجیکستان گفت: وقتی رسیدم به سمرقند، یک زن تنها با کوله‌پشتی بودم. می‌خواستم از ازبکستان وارد تاجیکستان ‌شوم و ویزا نداشتم. ساعت ۳ نیمه شب بود و کسی در اتاق لب مرز حضور نداشت، بخاطر وضعیت تاجیکستان و صداهای شلیک فرد بلدراه من را رها کرد و رفت. در آن شرایط نمی‌دانستم کجا بروم و خیلی می‌ترسیم، می‌ترسیدم امثال طالبان موسیقی تاجیکستان را که بخشی از موسیقی شش مقام و بخشی از دوازده‌ مقام قدیم ایران است را درو کنند. آن شب با صدای حیوانات و گرگها خوابیدم تا فردای آن روز مامور لب مرز آمد و با زدن مهر توانستم وارد کشور تاجیکستان شوم.

وی در ادامه بخشی از خاطراتش در سفر به بوشهر و خواب شبانه‌اش در کنار درخت کنار را بازگو کرد و افزود: این راه واقعا راه آسانی نبود ولی عاشقانه بود.

شعرخوانی «حسن صفدری» شاعر معاصر، اجرای موسیقی توسط «ایمران حیدری» نوازنده قوپوز و پژوهشگر موسیقی آذری، اجرای موسیقی توسط «حمید خضری» نوازنده دوتار شمال خراسان و «فریبرز جعفری» نوازنده تنبک، اجرای موسیقی توسط «احمدوند» و «امیر متولی» و پخش فیلم مصاحبه با منصوره ثابت زاده از جمله برنامه‌های این آیین بزرگداشت بودند. در پایان این مراسم سی‌دی آثار ثابت زاده رونمایی شد و پوستر آن به امضای هنرمندان موسیقی رسید.

منبع: حوزه هنری