خبر فرهنگی هنری : اجازه نداریم روایت اصلی بنا‌های تاریخی را تغییر دهیم

نشست خبری آیین بازگشایی شمس العماره، مستندنگاری و چیدمانی منتخب از قالی‌های مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان صبح دوشنبه ۱۷ دی ۱۴۰۳ در موزه مردم‌شناسی کاخ گلستان برگزار شد.

لیلا خسروی مدیرکل موزه‌ها، سیدمحسن میر مدیر مجموعه فرهنگی‌تاریخی سعدآباد، محمدجواد اینانلو مدیر موزه ملی فرش ایران و تورج ژوله مدرس، مولف و محقق فرش دستباف ایران در این مراسم حضور داشتند.

آفرین امامی در ابتدای این مراسم گفت: ما اجازه نداریم روایت اصلی بنا‌های تاریخی را به سلیقه خودمان تغییر دهیم بلکه باید تلاش کنیم تا هر بنای فرهنگی‌تاریخی، طرح محتوایی خود را داشته باشد یعنی باید هر آنچه در طول تاریخ بر سر آن اثر آمده در نظر گرفته شود و چیدمانی که انجام می‌شود هویت اصلی بنا را تعییر ندهد و در کنار آن با روایت محوری اطلاعات بیشتری را در اختیار مخاطب قرار دهد.

مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان ادامه داد: روال اجرای طرح محتوایی از نظر زمانی کاری طولانی است و چیدمان و روایت فرش‌ها در عمارت شمس العماره حدود یک‌سال زمان برد و از زمان طرح تا اجرا نیز زمان دیگری طول کشید. بعد از آن نوبت تخصیص اعتبار و هزینه‌ها بود و بعد موزه را با همراهی اداره کل موزه‌ها پیش بردیم تا موزه به موزه‌ای تبدیل شود که هدف اصلی آن معرفی بهتر فضا است.

مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان در ادامه بیان کرد: مخازن زیاد با فضای نمایشی کم در برخی مجموعه‌های فرهنگی‌تاریخی باعث می‌شود نتوانیم فضا را به خوبی برای روایت درست آثار فراهم کنیم. سه سال پیش علی دارابی (قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی کشور) از ما خواست تا موزه‌ها از شی‌محوری به سمت روایت‌محوری رفته و ما هم همین روال را پیش گرفتیم.

او افزود: درباره شمس العماره نیز تا زمانی که این اتفاق بیفتد فرصتی است که این فضا نمایشگاه فرش‌های کاخ گلستان شود. اگر ابعاد فرش‌ها بزرگ باشد به صورت تک‌اثر عکس‌هایشان در چادرخانه به نمایش درخواهد آمد. افتتاح این موزه بهانه‌ای شد که فرش‌های کاخ گلستان دیده شود. مستندنگاری و عکاسی این فرش‌ها را توسط حبیب میری شروع کردیم تا کاتالوگ خوبی از این فرش‌ها تهیه شود و در معرض نمایش قرار بگیرد.

دستیابی به روایت هر فرش با مستندنگاری

تورج ژوله در این مراسم گفت: سال‌ها است در دنیا بروشور‌های نمایشگاهی و موزه‌ها از منابع دسته اول و مرجع متخصصان است. اما این اتفاق درباره فرش در ایران خیلی ضعیف بوده است. شیوع ویروس کرونا برای دنیا دستاوردی داشت که خیلی از موزه‌ها به دلیل تعطیلی دوساله، اطلاعات خود را به سرعت به صورت آنلاین در اختیار مردم قرار دادند و مستندنگاران آثارشان را زودتر از این زمان شروع کرده بودند.

محقق در حوزه فرش دستباف ایران ادامه داد: مستندنگاری به این معنی است که تصاویر شیء را در اختیار مردم بگذاریم، اولین نکته هم تصاویر و عکاسی بسیار دقیق و حرفه‌ای است. سال ۱۳۸۹ این اتفاق در ایران شروع شد و ۲۲۰ قالی را عکاسی کرده و کتاب آن منتشر شد. سه سال پیش در کاخ گلستان مستندگاری از اثری را داشتیم که خیلی سخت بود. عکاسی از فرش بزرگی که شناسنامه آن در سال ۹۳ صادر شده و بزرگترین قالی در ایران بود و بازتاب خبری آن انعکاس جهانی پیدا کرد. تا الان چند پژوهش درباره این فرش انجام شده و طی این تحقیقات متوجه شدیم این فرش همتای دیگری در انگلیس دارد که اعتبار بیشتری پیدا کرد. باید گفت مستندنگاری صحیح و دقیق باعث چنین مواردی می‌شود و بازتاب‌های گسترده‌ای را در بر خواهد داشت.

او افزود: ۲۵ اثر از میان فرش‌های موجود انتخاب کردیم که ۱۱ فرش در عمارت شمس العماره و عکس‌های ۱۱ فرش در اینجا دیده می‌شود. بعد از عکاسی و با دیدن عکس‌ها اتفاق‌های جدیدی افتاد. تا آن زمان فکر می‌کردیم تالار آیینه فقط یکی هست و از دقتی که کردیم متوجه شدیم تالار آینه دوم و سوم هم داریم و این در مستندنگاری‌ها برایمان مسجل شد.

ژوله ادامه داد: با مستندنگاری فرش‌ها می‌توانیم روایت و داستان‌های هر فرشی را متوجه شویم. برخی فرش‌های بزرگ در اینجا به دلیل کمبود فضا به صورت فیزیکی قرار ندارد و عکس‌هایش برای نمایش عموم در اینجا قرار دارد. مستندنگاری از گنجینه فرش‌ها می‌تواند اتفاق جدیدی برای دنیای هنر و مستندنگاری باشد.

او درباره سایر قالی‌های عمارت شمس العماره نیز گفت: قالی بختیاری ابعاد بزرگی دارد. این قالی جفتی دارد که در مغازه‌ای در بازار است و ما می‌توانیم با بررسی آن قالی، شناسنامه این قالی را کامل کنیم. همتای سوم این قالی در موزه اردل قرار دارد.

محقق در حوزه فرش دستباف ایران ادامه داد: یکی از فرش‌های این موزه سجاده نماز ناصرالدین‌شاه است. زمانی که او از سومین سفر فرنگ برمی گردد شرح سفر خود را روی پلاکی می‌نویسد و آن پلاک در شرح سجاده جانمازی مرتبط با این فرش است که دارای ابعاد یک‌ونیم مترمربع هست و ناصرالدین‌شاه علاقه خاصی به آن داشته است. او در سفرنامه خود به این فرش اشاره کرده است. این فرش از نظر کیفیت، ظرافت، طراحی و نقش از شاهکار‌هایی است که غلامحسین کرمانی بافته و از راور کرمان به ما رسیده و از گنجینه‌های ارزشمند راور کرمان هست که بسیار خوب از آن نگهداری شده است.

ژوله افزود: تمام این فرش‌ها کتبیه‌دار هستند. یکی از کتیبه‌ها با نوشته ابوالقاسم کرمانی هنرمند فرش بافی است که از فرش دستبافته او دو جفت موجود است. همچنین مجموعه‌ای شش یا هشت‌تایی از گره بافت‌های خراسان داریم با طرح محرمات از ۶ تا ۱۲ متر هست وامیدواریم تا پنج سال آینده مجموعه فرش‌های عمارت شمس العماره کاخ گلستان کامل شود.

منبع: وزارت میراث فرهنگی