از امنیت‌سازی تا فیلترسازی
«امن‌افزار شریف» از جمله مجموعه‌هایی است که هر چند وقت یکبار با کند شدن سرعت نت، نفسگیر شدن فیلتر اینترنت و کم‌وزیاد شدن محدودیت‌های فضای مجازی، نُقل محافل اینستاگرام و تلگرام و -گاهی- شبکه‌های ماهواره‌ای می‌شود. شرکتی که هرقدر در امنیت‌افزایی شناخته‌شده است، در نزد عموم مردم برندی ناشناخته و در نزد دنبال‌کنندگان حرفه‌ای فضای مجازی، نامحبوب و مشکوک قلمداد می‌شود. برای همین سوژه شدن‌های گاه و بیگاه و برای همین شایعه‌هایی که درباره نقشش در محدودیت‌های اینترنت وطنی نام برده می‌شود، تلاش کردیم ببینیم این شرکت از کجا سربرآورده، چه تایم‌لاین یا خط سیر رشدی دارد، به دانشگاه شریف مرتبط است یا نه و این شایعه‌ها به کجا ختم می‌شود.
امن‌افزار شریف چیست؟
نام درست و کاملش «امن‌افزارگستر شریف» است. شرکتی که در شهریور ۱۳۸۱ تاسیس شده و اکنون ۲ دفتر فعال در برج فناوری طرشت و خیابان قاسمی در تهران و البته بلوار وکیل‌آباد مشهد دارد و هدف اصلی خود را «تحقیق، پژوهش و تولید محصولات امنیتی بومی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور صیانت از سرمایه‌های اطلاعاتی کشور» بیان کرده است.
این شرکت تا حالا ۱۰ محصول (در حوزه امنیت اطلاعات، امنیت شبکه، امنیت زیرساخت و برنامه‌های کاربردی، امنیت صنعتی و خدمات بلاک‌چین) تولید کرده، در ۳ هزار پروژه همکاری داشته (که بیشترین‌اش با «همراه اول» بوده)، حدود ۲۵۰ کارمند دارد و بنابر اطلاعات سایت رسمی‌اش بر اساس این ارزش‌ها هدایت می‌شود: «کرامت انسانی، کسب و کار حلال، تکریم شعائر دینی، همسوئی با آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی، پیشتازی در فناوری و ارتقا پایدار وجهه تجاری شرکت».
با دانشگاه شریف ارتباطی دارد؟
غیر از موقعیت مکانی کنونی شرکت که در نزدیک‌ترین فاصله با دانشگاه شریف در غرب تهران است، این شرکت ارتباط‌های ارگانیکی هم با دانشگاه مشهور پایتخت دارد!
«رسول جلیلی» که از مهر ۱۴۰۰ تا آبان ۱۴۰۲، سرپرست دانشگاه صنعتی شریف بود و دانشیار دانشکده مهندسی کامپیوتر این دانشگاه هم هست -علاوه بر عضویت در شورای عالی فضای مجازی و انبوهی سوابق دولتی در حوزه IT- عضو هیئت مؤسس و رئیس اسبق هیئت مدیره شرکت امن‌افزار گستر شریف است. او در سال ۹۲ به تشخیص وزارت خزانه‌داری آمریکا به دلیل آنچه «تلاش و تامین‌کننده نرم‌افزار فیلترینگ و سانسور اینترنت در ایران» گفته شد، در لیست تحریم‌ها قرار گرفت.
بد نیست بدانید این شرکت اکنون توسط یکی از اعضای هیئت مدیره قدیمی و شاگرد سابق جلیلی، «هاشم حبیبی» (عضو هیئت علمی دانشگاه مالک اشتر) اداره و مدیریت می‌شود.
آیا امن‌افزار شریف به آپارات و فیلیمو مرتبط است؟
آنچه از تایم‌لاین تغییرات شرکت برمی‌آید، ایران‌سیستم که یکی از سهامداران صباایده (مالک آپارات و فیلیمو) محسوب می‌شود، در دوره هشت سالهای با چند نماینده، عضو هیئت مدیره این شرکت بوده است. ولی در این دوره زمانی (یعنی از سال ۸۳ تا ۹۱) شرکت امن‌افزارگستر شریف، در زمینه امنیت‌سازی مبتنی بر پیامک فعالیت داشته است. از سویی هنوز شورای‌عالی فضای مجازی تشکیل نشده و مسئولیت‌هایش هم مشخص نشده است (اعضای این شورا در اسفند ۹۰ حکم گرفتند و از ابتدای سال ۹۱ حدود وظایف آنان تعیین شد).
عمده تغییرات و اهداف و رشد اکیدا صعودی شرکت در دوره دوم فعالیت خود (یعنی حوزه نرم‌افزار و سخت‌افزار امنیت اینترنت)، در زمانی است که «همراه اول» کلیه سهام سهامداران قدیمی (از جمله ایران سیستم) را خرید و سهامدار اصلی این شرکت شد و امن‌افزارشریف بازیگر اصلی هدف‌های جدید. دقیق‌تر اینکه؛ فعالیت شرکت امن‌افزارگستر شریف را باید به ۲ دوره تقسیم کرد: قبل از حضور همراه اول و پس از حضور این شرکت معظم.
**
روند تغییرات یک شرکت امن‌ساز اینترنت!
تایم‌لاین امن‌افزاری
این شرکت نرم‌افزاری امنیتی روند رشد و نمو خود را با سرعت و البته با رخدادهای متعددی طی کرده است. بد نیست اینجا برای بررسی بهتر، نمودار زمانی (تایم‌لاین) امن‌افزار گستر شریف را بررسی کنیم. در این گزارش از اطلاعات موجود در روزنامه رسمی کشور استفاده شده است.
سال ۸۱ / افتتاح
امن‌افزار گستر شریف در زمان تاسیس (شهریور) با مدیریت حسین پوررضا، رسول جلیلی و مهدی فولادگر بناست در زمینه توسعه نرم‌افزارهای رایانه‌ای و پروتکل‌های ارتباطی تجارت الکترونیک فعالیت کند.
سال ۸۲ / گسترش
در روند افتتاح تا شکل‌گیری رسمی شرکت و رسیدن به درآمدزایی، اتفاقات و تغییرات متعددی – به‌خصوص در هیئت مدیره شرکت‌ها- رخ می‌دهد و امن‌افزار هم همین روند را طی می‌کند؛ رسول جلیلی، حمید یوسف‌زاده و مهدی فولادگر هدایتگران این شرکت هستند.
سال ۸۳ / ورود سهامداران جدید
جلیلی همچنان سکان هدایت شرکت را به عهده دارد ولی در فروردین این سال شرکت «ایران سیستم» به عنوان سهامدار وارد هیئت مدیره شده و حمیدرضا فضل‌اللهی نایب‌رییس هیئت مدیره می‌شود. در این دوره امن‌افزار گستر شریف همچنان در زمینه پروتکل‌های ارتباطی و رمزسازی‌های مبتنی بر پیامک فعالیت می‌کند.
سال ۹۰ / حضور یک چهره خبرساز
شهریور این سال، جایی است که گاهی به عنوان فکت در گزارش‌های مرتبط با فیلترنت به‌کار می‌رود. زمانی که محمدجواد شکوری‌مقدم در ۲۸ سالگی به عنوان نماینده ایران‌سیستم و عضو غیرموظف، وارد هیئت مدیره شرکت شده و جایگزین فضل‌اللهی می‌شود. این همان دوره‌ای است که در برخی رسانه‌ها به عنوان حضور و اثرگذاری مدیر فیلیمو و آپارات در قضیه فیلترینگ تعبیر می‌شود. در این دوره همچنان شرکت در قراردادهایش درباره امنیت نرم‌افزاری و پیامک فعالیت می‌کند.
سال ۹۱ / ایران‌سیستم خارج و همراه اول وارد می‌شود
در اسفند سال ۹۰ با حکم رهبری، جلیلی عضو شورای‌عالی فضای مجازی می‌شود. چند ماه بعد، در اردیبهشت سال ۹۱ همراه اول (یا در آن زمان، شرکت ارتباطات سیار) کلیه سهام ایران‌سیستم، محسن رضوانی، مهدی صمدی و بخشی از سهام علی‌اصغر هدایتی و رسول جلیلی در شرکت امن‌افزار شریف را می‌خرد. نمی‌شود درباره سمت‌های دولتیِ جلیلی -در آن زمان- و ارتباط آن با خریداری توسط همراه اول اظهارنظر کرد ولی همین خرید، باعث ۲ تغییر اساسی می‌شود؛ ترکیب هیئت مدیره (خروج کامل ایران‌سیستم) و اهداف شرکت (فعالیت در زمینه سیستم‌های ویژه رایانه‌ای مانند اتوماسیون صنعتی و کارت‌های هوشمند غیراعتباری و مشاوره و نظارت بر اجرای پروژه‌های انفورماتیکی جزو اهداف اعلامی هیئت مدیره جدید شرکت امن‌افزار گستر شریف می‌شود).
سال ۹۲ / خریدی که کامل شد
شرکت ارتباطات سیار، شرکت نقش اول کیفیت (باز هم متعلق به همراه اول) و شرکت سرمایه‌گذاری توسعه نور دنا وارد هیئت مدیره امن‌افزار گستر شریف می‌شوند. به‌طوری‌که از هیئت موسس و مدیره در زمان تاسیس، تنها رسول جلیلی باقی می‌ماند. در این دوره، امن‌افزار گستر شریف با سفارش‌های همراه اول (که همچنان هم ادامه دارد) رونق خوبی به دست می‌آورد و بازارهای نرم‌افزارهای امنیتی را به دست می‌آورد و یکه‌تاز این عرصه نو و مهم کشور می‌شود. در این دوره جدید، غیر از جلیلی، روح‌الهی (از همراه اول)، صحراپور (از نقش اول کیفیت)، اصفهانی (از توسعه نور دنا) و هدایتی عضو هیئت مدیره‌اند.
سال ۹۴ / افق‌های جدید
افزایش سرمایه اولیه، سود مناسب و رونق در زمینه فعالیت‌های امنیت‌افزایی شبکه‌ای باعث می‌شود تا در فعالیت شرکت عبارت «تولید نرم‌افزار و در صورت ضرورت قانونی انجام موضوعات فعالیت پس از اخذ مجوزهای لازم» اضافه شود تا افق‌های جدیدی پیش پای نرم‌افزار گستر شریف گشوده شود. در این سالهای رشد و به عهده گرفتن مسئولیت‌های جدید امنیت شبکه‌ای، ترکیب هیئت مدیره تقریبا ثابت است و تنها یکی دو نفر از نمایندگانِ شرکت‌های سهامدار عوض می‌شوند.
سال ۹۶ / تاسیس شرکت‌های اقماری
با افزایش تحریم‌های بین‌المللی، در صورتجلسه مجمع عمومی شرکت مجوز «ایجاد شرکت‌های فرعی با هدف تحقق اهداف موضوع فعالیت شرکت (در صورت لزوم پس از اخذ مجوزهای لازم)» صادر می‌شود تا هیئت مدیره بتواند نیازهای خود را ساده‌تر تامین کند و عرضه نرم‌افزارهای امنیتی را سرعت ببخشد. شرکت‌هایی با نام‌های کوتاه هویتا (زیرساخت)، عماد (تست نفوذ)، یافتار (تحلیل محتوای فضای مجازی) و پارسا شریف (موسسه تحقیقاتی و پژوهشی) راه‌اندازی می‌شوند. در این سال، سرمایه شرکت ۲۰ میلیارد تومان اعلام می‌شود.
سال ۹۹ / همراه اول فروخت اما…
در تیرماه این سال و با تصمیم همراه اول، شرکت امن‌افزار گستر شریف فروخته می‌شود تا از مالکیت این شرکت معظم خارج شود. ولی مدل واگذاری آن هم جالب است؛ شرکت توسعه امن فناوری نامدار که سال ۹۶ و توسط اعضای هیئت مدیره وقت امن‌افزار گستر شریف تاسیس شده (جزو همان شرکت‌های اقماری و فرعی)، سهام شرکت را به دست می‌آورد. شرکت یافتار پژوهان پیشتاز رایانش، شرکت پیشتازان امن کاوی عماد (که در بخش قبلی توضیح داده شد)، فناوران هویت الکترونیکی امن (با سهامداری شرکت امن‌افزار گستر شریف!)، و البته «رسول جلیلی» سهامداران عمده این شرکت می‌شوند. با این ترکیب پیچیده و تودرتوی سهامداران، هم دیگر نامی از همراه اولی‌ها در این شرکت نیست و هم شرکت بیش از پیش در زمینه واردات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری امنیت فناوری اطلاعات وارد می‌شود.
سال ۱۴۰۰ / موسس هم دیگر نیست
از این سال و با افزایش روزافزون تحریم‌های بین‌المللی است که در اخبار رسمی و آگهی‌های رسمی شرکت، دیگر نامی از «رسول جلیلی» موسس، سهامدار اصلی و همه‌کاره دیرین نرم‌افزار گستر شریف در میان نیست. ولی بنا بر شنیده‌ها او هنوز مالک ۵۱ درصد سهام امن‌افزار گستر شریف است.
سال ۱۴۰۱ / راه ادامه دارد
با همه حاشیه‌ها، خبرسازی‌ها و تحریم‌ها، شرکت امن‌افزار گستر شریف همچنان به فعالیت در زمینه امینت شبکه‌ای ادامه می‌دهد. هیئت مدیره‌ای متشکل از ایمان تقیه (از شرکت اول نقش امن رایانش)، میرمجید نوابی سهمی (از شرکت توسعه امن فناوری نامدار)، ابوذر عرب‌سرخی (از شرکت فناوران هویت الکترونیکی امن)، مهدی صمدی و هاشم حبیبی.