به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ،به مناسبت ۲۶ مهرماه، سالروز درگذشت زنده‌یاد حسنیعلی البرز، واقف و بنیانگذار «بنیاد فرهنگی البرز» به عنوان پرچمدار وقف علمی در دوران معاصر و متولی اعطای «جایزه البرز»، قدیمی‌ترین جایزه علمی کشور موسوم به نوبل ایرانی، ذیلاً یادداشتی که ۶۰ سال پیش، به قلم شخص مرحوم حسنیعلی البرز در سال ۱۳۴۳ شمسی با عنوان “انگیزه مؤسس در ایجاد بنیاد فرهنگی البرز” نگارش یافته است، در اختیار این خبرگزاری قرار گرفت که در ادامه می‌خوانید:
ایسنا نوشت:«اجتماعات بسیاری بوده‌اند که با ثروت‌های سرشار مادی خاک شده‌اند و جوامع زیادی هستند که با مقدورات معنوی دستخوش مشکلات و مرارت‌ها می‌باشند و در این میان خوشبختی و پیروزی نصیب آن دسته از اقوام و ملت‌هاست که مادیات و معنویات را هر کدام به نوبه خود تکیه‌گاه دیگری قرار داده، از حداقل امکانات، حداکثر بهره‌برداری را می‌کنند.
مطالعاتی که تا به امروز از طرف علمای جامعه‌شناسی صورت گرفته، به وضوح معلوم می‌دارد میزان متوسط هوش و ذکاوت عمومی در کشور ما نسبت به عموم ممالک پیش افتاده، به مراتب در سطح بالاتری قرار گرفته است. معهذا کتمان نمی‌توان کرد که آن ممالک در مسابقه پیشرفت و تعالی، به میزان قابل ملاحظه‌ای ما را عقب گذاشته‌اند. زیرا سرمایه معنوی خود را به اتکاء سرمایه مادی حمایت و تقویت کرده، به آن مرحله رسیده‌اند که امروز دست‌اندرکار کشف اسرار آفرینش و کاوش آسمان‌ها و به عبارت دیگر نائل به نوعی حاکمیت و آقائی بر عرصه گیتی گشته‌اند.
در این حال استعدادهای معنوی سرزمین ما، به مانند منبعی بکر و دست نخورده است که سرمایه‌های مادی، آن را به حال خود رها کرده، مآلاً مملکت را از امکانات شگفت‌انگیزی که در نتیجه اتکاء به ماده و معنی به یکدیگر فراهم می‌شود، محروم گذارده‌اند.
همین اندیشه که به مقتضای تربیت اولیه و طرز فکر خود در طول زندگانی همواره بدان معتقد بوده ام و تحولات چند ساله اخیر کشور بیش از پیش مرا در اعتقاد بدان تأیید و تأکید کرده، موجب شده است تا در مقام ایجاد و پایه‌گذاری بنیاد فرهنگی البرز برآیم.
من صمیمانه معتقد بوده و هستم که فرهنگ ملی، پایه هر نوع کامیابی است که ملتی می‌تواند بدان دسترسی پیدا کند.
این فکر و عقیده مرا بر آن داشت که سرمایه مادی خویش را که حاصل سی و پنج سال کوشش مداوم است، برای کشف و پرورش استعدادهای نوشکفته فرزندان این سرزمین وقف کنم. سرزمینی که هستی و حیات خود را حقاً بدان مدیونم.
در این سرزمین کهنسال، هر زمان و به هر روزگار، بوده‌اند مردمانی که سرمایه‌ها و ثروت‌های خویش را وقف آبادانی و اعتلای مملکت نموده، با احداثات، تأسیسات، موقوفات و نذورات، هر کدام در رشته‌ای و به کیفیتی، دِین خویش را به وطن خود ادا کرده‌اند و این جانب غبطه می‌خورم که قدرت مالی من در مقام مقایسه نسبت به آن نیکوکاران و بزرگواران، بسی ناچیز است، اما خرسندم که نیت خیر خود را به استظهار توفیقات الهی، به طریقه‌ای نوین جامه عمل می‌پوشانم که گرچه در جهان راقیه از دیرباز متداول بوده، ولکن در ایران ما تازه و نوعی اقدام ابتکاری است.
در جهان امروز بسیارند بنیادهای فرهنگی که استعدادهای درخشان را برای شکفتن و بارور شدن، یاوری می‌کنند و فراوانند چهره‌های درخشانی که تحصیلات عالیه خود را به مدد همین بنیادهای فرهنگی به پایان رسانده و در زمینه های مختلف علمی، مقام و منزلت شایسته‌ای احراز کرده‌اند؛ در حالیکه به ظنّ غالب، هرگاه سرنوشت آنها به عهده تقدیر حواله می‌گشت، نه تنها اجتماع را از برکات وجود خویش مستفید نکرده و برای جامعه بشری مردمی مؤثر، مفید و خدمتگزار نمی‌شدند، بلکه ای بسا، استعداد آنها در جهت معکوس هدایت گشته و استعداد فطری آنها در راه‌های مضر به حال جامعه، پرورش می‌یافت.
پاره‌ای ممالک جهان، به خاطر اینکه مبادا این استعدادهای ناشناخته را از دست بدهند، با تحمل بودجه‌های سنگین، تحصیلات عالیه را برای عموم مجانی کرده‌اند. اما از آنجا که تقبل چنین هزینه سنگین در همه جا و برای همه ممالک، میسر نیست، طبعاً تعهد این وظیفه خطیر ملی، متوجه مؤسساتی گشته است که به همین منظور تشکیل یافته‌اند و بنیاد فرهنگی البرز، از آن جمله است.
اینجانب چون در طول زندگی بارها با استعدادهای ناشکفته روبرو گشته و ملتفت شده بودم چگونه عدم تمکن مالی سبب می‌شود این غنچه‌های نورس، در بهار زندگانی، دستخوش تاراج خزان قرار گیرند، وقتی در مرحله‌ای واقع شدم که خود را پس از سی و پنج سال رنج و کوششِ پیگیر، قادر به ادای فریضه ملی و مذهبی خود دیدم، بی درنگ درصدد بر آمدم به سهم خود، زمینه‌ای جهت پرورش این نهال‌های استعداد مهیا سازم و وجداناً بعد از وضع مقداری از اندوخته خود که حق فرزندانم می‌دانستم، مازاد هستی خود را که از هیچ سرچشمه گرفته و از ممرّ مشاغل آزاد تأمین شده بود، سرمایه تأسیس «بنیاد فرهنگی البرز» قرار دادم و موجب افتخار منست که فرزندانم نیز در این راه مرا بی‌یاور نگذاشته‌اند و با ایثار قسمتی از سهام خود، هم مایه تشویق من و هم وسیله تحکیم بنیان «بنیاد فرهنگی البرز» را فراهم ساختند.
با پیش‌بینی‌هایی که در اساسنامه «بنیاد فرهنگی البرز» به عمل آمده، این بنیاد بر پایه محکمی استوار گشته و چنانکه در آئین‌نامه بنیاد قید شده است، کمک‌های مالی به دانشجویانی اختصاص می‌یابد که صرفنظر از اثبات لیاقت اخلاقی و صلاحیت علمی ایشان، تحصیلات عالیه خود را در کشور ایران ادامه می‌دهند. چون به تجربه در یافته‌ام آن دسته از دانشجویان که پس از اتمام تحصیلات متوسطه یا حین آن رهسپار کشورهای خارج می‌شوند، به اقتضای غرائض سنی، رفته رفته تحت تأثیر ظواهر فریبنده قرار گرفته و بر اثر مؤالفت و مؤانست با محیط تازه، علاقه طبیعی خود را اکثراً نسبت به وطن و حتی خانواده خویش از خاطر می‌برند و این به کلی سوای آنست که دانشجوئی بعد از گذراندن دوران تحصیلات عالیه و قدم نهادن در سنین بالاتر حیات، جهت مطالعه و کسب دانش‌ها و تجربیات تازه، برای مدتی کوتاه، به دنیای خارج سفر کند.
تأکید این شروط در اساسنامه و ابرام در تقید دانشجویان بورسیه این بنیاد در ادامه تحصیلات عالیه در وطن مألوف خودشان، به منظور رسیدن به این هدف مقدس یعنی پرورش عناصری مفیدتر و علاقه مندتر به جامعه ایرانی و کشور ایران است؛ همان کشوری که روز و روزگاری مهد فرهنگ و تمدن جهان و شهره آفاق بوده است.
مؤسس امیدوار است با نیت خالی از شائبه‌ای که در این دنیای مادی، دخیل در تأسیس و تشکیل این بنیاد بوده است، «بنیاد فرهنگی البرز» با استظهار به عنایات و تأییدات الهی و همکاری و همگامی اولیاء محترم وزارت آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها و مدارس عالی کشور، به ایفای خدمتی که تعهد کرده موفق و در انجام تکالیف ملی روسفید شود. / حسینعلی البرز/ سال ۱۳۴۳ هجری شمسی/