محسن حیدری‌زاده: روز جهانی چپدستها هر ساله در ۱۳ اوت (۲۲ مرداد) به‌منظور افزایش آگاهی از مزایا و معایب چپدست بودن در جهانی که عمدتاً افراد راست‌دست هستند برگزار می‌شود و برای تجلیل از افرادی که از دست چپ خود به‌عنوان دست غالب استفاده می‌کنند، ایجاد شد. این روز در سال ۱۹۷۶ پیشنهاد شد و از سال ۱۹۹۲ به‌طور رسمی به تصویب رسید. روز جهانی چپدستها فرصتی برای افزایش آگاهی عمومی درباره نیازها و چالش‌های افراد چپدست است و به ما یادآوری می‌کند که باید به تفاوت‌ها احترام بگذاریم و تلاش کنیم تا دنیایی فراگیرتر و عادلانه‌تر برای همه افراد، چه راست‌دست و چه چپدست، ایجاد کنیم و به همه افراد فرصت‌های برابر برای موفقیت و پیشرفت بدهیم.
دیدگاه‌ها نسبت به افراد چپدست در طول تاریخ
در گذشته گاهی والدین، کودکان چپدست را مجبور می‌کردند از دست راست خود استفاده کنند و در چشم راست‌دست‌ها، استفاده غالب از دست چپ بد به نظر می‌رسید و در بسیاری از فرهنگ‌ها، استفاده از دست چپ به‌عنوان نشانه‌ای از بدیمنی تلقی می‌شد. در قرون وسطی برای افراد چپدست مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته می‌شد. حتی در زبان‌های مختلف، کلمه «چپ» بار منفی دارد؛ مثلاً در فارسی، چپ به معنای ناراست و واژگون است اما در حال حاضر، چپدست بودن راحت‌تر پذیرفته شده است؛ باوجودآنکه جمعیت چپدستها نسبت به قبل افزایش نیافته است.
چالش‌های افراد چپدست
در دنیای امروز، بسیاری از ابزارها و امکانات برای راست‌دست‌ها طراحی شده‌اند. از صندلی‌های یک دسته در مدارس و دانشگاه‌ها گرفته تا موس‌های کامپیوتر، درب‌های بازشو، میزهای پر کردن فرم در ادارات و بانک‌ها، شاتر دوربین عکاسی، زونکن‌ها و مکانیزم‌های دفترهای سیمی، دنده اتومبیل، سوراخ‌های دسته قیچی، صفحه‌کلید عددی سمت راست کیبورد و حتی قوانین راهنمایی و رانندگی و بسیاری از موارد دیگر همه برای راست‌دست‌ها مناسب‌تر هستند. این موضوع باعث می‌شود که چپدستها مجبور به استفاده از دست راست خود شوند که می‌تواند مشکلاتی را برای آن‌ها ایجاد کند.
مزایای چپدست بودن
باوجود چالش‌ها، چپدست بودن نیز مزایای خود را دارد. توانایی بیشتر در ریاضیات، قدرت تصمیم‌گیری سریع‌تر در حل مسائل، خلاقیت بالاتر، کنترل بهتر خشم و احساسات منفی، قوی بودن حافظه واقع‌نگار، قدرت بالاتر در شنیدن تغییرات ریز و ظریف صداها ازجمله مزایای قابل‌توجه چپدست بودن است. همچنین مغز افراد چپدست به‌گونه‌ای متفاوت از مغز افراد راست‌دست کار می‌کند. دو طرف مغز چپدستها بهتر با هم متصل و هماهنگ هستند، به‌ویژه در بخش‌هایی که مربوط به استفاده و یادگیری زبان می‌شود. همچنین گفته می‌شود که خلاقیت و مهارت در هنر و موسیقی در میان چپدستها بیشتر است اما هیچ مدرک علمی قطعی برای ثابت کردن این مسئله وجود ندارد. بااین‌حال، برخی از هنرمندان معروف مانند لئوناردو داوینچی و پابلو پیکاسو چپدست بوده‌اند.
تعدادی از مشاهیر چپدست
ارسطو، افلاطون، آیزاک نیوتن، چارلی چاپلین، ویلیام شکسپیر، آلبرت انیشتین، بیل گیتس، لودویگ فان بتهوون، ماهاتما گاندی، فریدریش نیچه، ناپلئون، ماری کوری، بازآلدرین، ژان دارک، هلن کلر، مرلین مونرو، یوهان سباستیان باخ، میکل‌آنژ، جرج مایکل، امینم، فیفتی سنت، آمیتاب باچان، تام کروز، رابرت دنیرو، نیکول کیدمن، تیم آلن، سارا جسیکا پارکر، آنتونی پرکینز، سیلوستر استالونه، لیدی گاگا، هانده ارچل، جیمی هندریکس، گونتر گراس، ژولیوس سزار، کانر مک‌گرگور، دوشان ولاهوویچ، کیانو ریوز، تیلور هیل، آنا کندریک و رافائل نادال، جاستین بیبر، نایل هوران و ادولف هیتلر از چپ‌دست‌های سرشناس هستند.
نتایج برخی از پژوهش‌ها
نتایج برخی از پژوهش‌ها حاکی از آن است که چپدستها حدود ۹ سال کمتر از راست‌دست‌ها عمر می‌کنند، افراد چپدست از سرعت تحلیل و تفکر بالایی برخوردار هستند، تمایل به کسب درآمد بیشتری دارند، کمتر وابسته‌اند و توانایی سازگاری بیشتری با محیط دارند و باهوش‌تر و خلاق‌تر از راست‌دست‌ها هستند، در آزمون رانندگی، موفقیت‌های بیشتری کسب می‌کنند، تایپیست‌های سریع‌تری هستند، توانایی آن‌ها در حل مشکلات بالاتر است و در ورزش‌های بوکس و تنیس، کریکت و شنا نسبت به راست‌دست‌ها موفق‌ترند.
پژوهش دانشجوی دکترای دانشگاه شهید بهشتی تهران
پژوهشی با عنوان «کاربرد روش SAW جهت مقایسه توانایی‌های اساتید چپدست و اساتید راست‌دست» انجام شده است و مورد مطالعاتی این پژوهش اساتید دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی تهران و دانشگاه علوم تحقیقات بوده است. معیارهایی نظیر تعداد مقالات، سابقه تدریس، ساعات حضور در دانشگاه و میزان علاقه‌مندی به تدریس برای مقایسه اساتید چپدست و راست‌دست استفاده شده و در نهایت با استفاده از روش SAW(Simple additive weighting) به رتبه‌بندی اساتید پرداخته شده است و نتیجه تحقیق نشان داده است که در رتبه‌بندی اساتید چپدست و اساتید راست‌دست، سه استاد برتر، چپدست بودند.